Bir sanat eserinin alanında uzman kişiler doğrusu eleştirmenler tarafınca pozitif ve negatif özellikleriyle değerlendirilmesi ve bu yönleriyle okura tanıtılmasına eleştiri ya da bir aşka adıyla eleştiri denir. Eleştirmenlerin eserlere yaklaşım tarzları ve araştırma biçimlerine nazaran eleştiriler değişik başlıklarda sınıflandırılmıştır. Eleştirmenlerin bu biçim ve tutumlarına nazaran eleştiri türleri şu şekildedir:
Eleştiri Türleri (Eleştiri Türleri)
1. Öznel (İzlenimci) Eleştiri
Bu türde eleştirmen kendisini okurun yerine koyarak eserleri değerlendirmeye çalışır. Bunu yaparken kendi zevk ve anlayışlarını ön planda meblağ, eserin kendisi üstünde bıraktığı etkiyi dile getirir. Herhangi bir eleştirme kuralı yer almaz, herhangi bir iddia ortaya konmaz.
2. Zamanı ve Sosyolojik Eleştiri
Bir eserin kıymetini belirlemek için devrin şartlarına nazaran değerlendirmeye doğal olarak tutmak gerekir. Şundan dolayı her devrin anlayışı ve zevki birbirinden oldukça farklıdır. Zamanı eleştiri de eseri bulunmuş olduğu devrin şartlarına nazaran değerlendirilmesini ifade eder. Yapıt, devrin sosyolojik özelliklerini barındırması bakımından toplumsal bir belge olarak değerlendirilir. Bu yüzden bu türdeki incelemeye bununla beraber sosyolojik eleştiri de denir.
Okurun geçmiş yıllarda yazılan bir eserin tadına varması için eserin yazıldığı devrin yaşam biçimini, anlayışını, inancını ve geleneklerini bilmesi koşul olduğundan bu tür özellikler okuyucuya tanıtılmalıdır.
3. Sanatçıya Yönelik Eleştiri
Eleştirmenin, eseri değerlendirmek için yaratı ile onu yazan sanatçı içinde ilgi kurduğu bir eleştiri türüdür. Yazarlar da eleştirmenler tarafınca değerlendirir bundan dolayı yazılan bir yaratı yazarından da izler taşımaktadır. Bu yüzden eleştirmen sanatçının yaşamını ve yazınsal kişiliğini de inceler. Yapıt ile yazarın yaşamı arasındaki ilişkiyi inceleyen eleştiri “biyografik eleştiri“, sanatçının ruh dünyası incelenerek meydana getirilen tenkite “ruh bilimsel eleştiri” denir.
4. Esere Yönelik Eleştiri
Eserin mevzusunun, dilinin, kullanıldığı tekniklerin, tema, mevzu ve yapısının incelenmiş olduğu eleştiri türüdür. Tenkitin merkezinde yer edinen bir tek eserin kendisidir. Eserin mevzusu, anlatımı ve yapısı ele alınarak detaylı bir yaratı incelemesi yapılarak eserin iyi ve güzel yönleri okuyucuya sunulur.
5. Çözümleyici Eleştiri
Söz mevzusu eserin oldukca yönlü bir halde ele alınması ve incelenmesi sonucunda okurun bilgilendirildiği eleştiri türüdür. Eleştiri türleri içinde en sık başvurulan bu eleştiride eleştirmen belli kurallar çerçevesinde eseri değerlendirir. Oldukça detaylı bir eleştiri olan çözümleyici eleştiri, öteki eleştiri çeşitlerinden de yararlanabilir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Slayt – PDF
⇒ Eleştiri Nedir?
⇒ Edebiyat Ders Mevzuları
⇒ Türkçe Ders Mevzuları