Her şiir, birden fazla dizenin bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Dizelerin kendi içinde gruplandırılmasına gore ise birimler oluşmaktadır. Nazım biçimlerinin belirlenmesindeki mühim ölçütlerden biri de şiirin haiz olduğu nazım birimleridir.
- Mısra
- Beyit
- Dörtlük
- Bent
Bir şiirde kendi içinde anlam ifade eden kümelenmiş dizeler “nazım birimi“ olarak adlandırılmaktadır. Şiirlerin iskeleti olarak kabul gören nazım birimleri, haiz olduğu mısra sayısına gore değişik isimlerle anılmaktadır.
Türk edebiyatında şiir geleneklerine gore hakim olan nazım birimleri bulunmaktadır. Fazlaca uzun bir süre Türk edebiyatında varlığını devam ettiren “Divan şiirinde” ağırlıklı olarak kullanılan “Beyit“, divan edebiyatıyla bütünleşmiş durumdadır. Türk edebiyatında temeli İslamiyet öncesine kadar giden “Halk şiiri” geleneğinde ise “Dörtlük” fazlaca büyük bir oranda tercih edilen nazım birimi olmuştur.
Nazım Birimleri
Türk edebiyatında kullanılan nazım birimleri aşağıdaki gibidir:
Mısra (Mısra)
Bir şiiri oluşturan anlamlı en minik birime mısra ya da mısra denilmektedir.
Bir başka deyişle şiirdeki her satır mısra olarak adlandırılabilir. Anlam bütünlüğü tek bir mısra içinde tamamlanabileceği benzer biçimde başka dizelerle de anlam ilişkisi ve ortaklığı kurabilmektedir.
“Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler”
Düşsel
“Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen”
Şeyh Galip
Beyit
Kendi içinde anlam bütünlüğü kuran ve bir tek iki dizeden oluşan şiir yapısına beyit denilmektedir. “Beyit” fazlaca büyük oranda divan şiirinde kullanılmıştır.
Cânı kim cânânı içün sevse cânânın sever
Cânı içün kim ki cânânın sever cânın sever
Fuzûlî
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı?
Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı?
Fuzûlî
Dörtlük (Kıt’a)
Şiir denilince akla gelen ilk nazım biri dörtlüktür. Dört dizenin kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturmasına dörtlük ya da bir başka ifade ile kıt’a denilmektedir. Halk şiirinde en fazlaca kullanılan nazım biri dörtlüktür.
Derdim çoktur hangisine yanayım
Gene tazelendi yürek yarası
Ben bu derde nerden derman bulayım
Meğer şah elinden ola çaresi
Pir Sultan Abdal
Bent
Mısra, beyit ve dörtlük haricinde dizelerin oluşturduğu tüm kümelere bent adı verilmektedir. Çoğu zaman 3’lü ya da 5’li dizeler şeklinde kullanılmaktadır.
Cânan aramızda bir adındı,
Şîrin benzer biçimde hüsn ü âna unvan,
Bir sahile hem şerefti hem şan,
Fazlaca kerre hayâlimizde cânan
Bir şi’ri hatırlatan hanımdı.
Yahya Kemal Beyatlı
9. derslik Türk Dili ve Edebiyatı dersinin mevzu anlatımlarına aşağıdaki bağlantıya tıklayarak ulaşabilirsiniz…
9. Türk Dili ve Edebiyatı Dersi Mevzuları
Ek olarak Bkz ⇒ NAZIM BİRİMİ VİDEO