Türk Edebiyatı’nda toplumcu gerçekçi ya da toplumsal gerçekçi eserler Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde çoğu zaman öykü türünde; 1950’li yıllardan sonrasında bilhassa roman türünde ön plana çıkmaya adım atmıştır.
Bazı kaynaklarda toplumsal gerçekçiler olarak da adlandırılmaktadır. Bu biçim yapıt veren sanatçılar gözlemledikleri gerçekleri kendi düşünceleri çevresinde yorumlarlar ve sorunları ortaya koymaya çalışır. Bu yönleriyle gerçekçi yazarlardan ayrılmaktadırlar. Toplumcu gerçekçi olarak nitelediğimiz eserlerin ilk örneklerini verenler içinde Sadri Ertem, Sabahattin Ali ve Reşat Enis şeklinde adlar yer almıştır.
Uzun bir süre İstanbul’u özetleyen edebiyatımız Ulusal Edebiyat ile beraber Anadolu’ya yönelmeye adım atmıştır. Cumhuriyet döneminde de köy yaşamını özetleyen eserler yazılmıştır. Toplumcu gerçekçi yazarlarla beraber “Köy romancılığı” da köy yaşamından ziyade köylülerin yaşamış olduğu sıkıntılar üstüne yoğunlaşmaya adım atmıştır. Köy Enstitülerinde okuyan yazarların bakış açısından köyler romanlarda işlenmiş ve problemler daha gerçekçi bir halde ortaya konulmaya başlanmıştır. Bilhassa Yoksul Baykurt’un Yılanların Öcü adlı romanı bu mevzuda dikkat çeken eserlerin başlangıcında yer almıştır.
Toplumsal gerçekçi yazarlarda “Sanat cemiyet içindir” anlayışı ön plana çıkmaktadır. Yazarlar üstlerinde bulundurdukları toplumsal sorumluluklarını eserleriyle yerine getirmeye çalışırlar. Toplumcu gerçekçi sanatçılar için sanattan ziyade bazı düşüncelerin eserlerde aktarılması daha önemlidir. Çoğu zaman şu mevzular işlenmiştir: Köylünün yaşamış olduğu sıkıntılar, işçi sınıfı, büyük şehirlere göçler, geçim sıkıntısı…
Toplumcu Gerçekçilerin Özellikleri
- Sanat cemiyet içindir anlayışına sahiptirler.
- Sanattan ziyade ideoloji önemlidir.
- Toplumsal problemler eserler kanalıyla dile getirilmiştir.
- Daha oldukça köylünün yaşamış olduğu sıkıntılar dile getirilmiştir.
- Roman ve hikayelerde mahalli söyleyişler dikkat çeker.
- Amaç belli mevzularda halkı aydınlatmaktır.
Toplumcu Gerçekçi Sanatçılar
Sabahattin Ali
Yaşar Kemal
Kemal Tahir
Orhan Kemal
Yoksul Baykurt
Aziz Nesin
Rıfat Ilgaz
Ek olarak Bkz -> Cumhuriyet süreci Türk Edebiyatı