Birbiriyle çelişen özellikler barındıran doğrusu anlam bakımından birbirinin karşıtı olan sözcüklere “Zıt anlamlı kelimeler” denir. İyi-kötü, zengin-fakir, büyük-küçük şeklinde kelimeler karşıt anlam özellikleri göstermektedir. Mesela “Varlıklı” kelimesini ele alalım. Bu sözcük bir insanoğlunun elinde paranın ya da maddi kıymeti olan malın sayıca oldukça bulunduğunu ifade eder. Sadece bir de bu sözcüğün ifade etmiş olduğu anlamın tam tersi olarak elinde paranın ya da kıymetli malın asla olmadığı insanoğlu vardır. İşte bu durumu ifade eden sözcük ise “Yoksul” olacaktır. Görüldüğü şeklinde “Varlıklı-Yoksul” anlam olarak birbirinin tersi durumunu ifade eder.
Dilimizi iyi bir halde kullanabilmek ve öğrencilerimizin kendilerini etkili-doğru bir halde ifade edilebilmeleri için sözcük dağarcının yüksek olması gerekmektedir. Burada ilk olarak bilinmesi ihtiyaç duyulan ilk hususlardan biri de zıt anlamlı sözcükler mevzusuna hakim olunması gerektiğidir. Bunun için aşağıda yer edinen “Zıt anlamlı kelimeler sıralaması” öğrencilerimiz tarafınca kavranmalıdır. Sadece bunun öncesinde zıt anlam ile ilgili birkaç mühim notumuz olacak.
NOT 1 ⇒ Çoğu zaman derecelendirilebilen kavramların zıt anlamlısı bulunabilir. Mesela soğuk, ufak, azca şeklinde… Doğrusu her sözcüğün zıt anlamlısı bulunmak zorunda değildir.
NOT 1 ⇒ Fiillerin olumsuzluklarını kesinlikle zıt anlam olarak ele almamalıyız. Zıt anlam ile bir fiilin olumsuzu birbirinden oldukça değişik mevzuları işaret eder. Mesela “Alçalmak” fiilinin zıttı olarak ele alacağımız sözcük olumsuzu olan “Alçalmamak” fiili değil onun karşıtı olan “Yükselmek” fiili olacaktır. Gene aynı şekilde “Beklememek” fiili “Beklemek”in zıttı değil sadece onun olumsuzu olabilir. Kafamızın karışmaması için bu noktaya dikkat etmelisiniz.
ZIT ANLAMLI KELİMELER TABLOSU
| A | Aşağı –Yukarı | Açık – Koyu | Akıllı – Aptal |
| Açık – Kapalı | Etken – Eylemsiz | Atılgan – Çekingen | |
| Artı – Eksi | Ast – Üst | Arka – Ön | |
| Azami – Asgari | Çömez – Usta | Ak – Kara | |
| Alıcı – Satıcı | Afacan – Uslu | Aç – Tok | |
| Ağır – Hafifçe | Anormal – Düzgüsel | Azalmak – Çoğalmak | |
| Azca – Fazlaca | Alt – Üst | Acı – Tatlı | |
| Alçak – Yüksek | Aynı – Değişik | Alçak Gönüllü – Kibirli | |
| Aydınlık – Karanlık | |||
| B | Bağımsızlık – Tutsaklık | Egoist – Özgecil | Bolluk – Kıtlık |
| Batı – Doğu | Adım atmak – Bitirmek | Boş – Dolu | |
| Bulanık – Duru | Beyaz – Siyah | Borç – Alacak | |
| Büyük – Ufak | Sulh – Cenk | Boylam – Enlem | |
| Bekâr – Evli | Birinci – Sonuncu | ||
| C Ç | Pinti – Eli bol | Sıska – Gürbüz | Çarpma – Bölme |
| Yanıt – Sual | Cesaret – Korkaklık | Çalışkan – Tembel | |
| Acele – Yavaş | Çukur – Tümsek | Çekmek – İtmek | |
| Çift – Tek | |||
| D | Organik – Suni | Doğru – Yanlış | Doğu – Batı |
| Dahil – Hariç | Dost – Düşman | Dar – Geniş | |
| Küsmek – Barışmak | Doğru – Çarpık (Eğri) | Deniz – Kara | |
| Donuk – Parlak | Dik – Eğik | Dur – Git | |
| Dert – Derman | Dikit – Sarkıt | Duru – Bulanık | |
| Düş – Gerçek | |||
| E F | Er – Geç | Adam – Hanım | El (Yabancı) – Tanıdık |
| Erken – Geç | Eski – Yeni | Noksan – Fazla | |
| Tutsaklık – Özgürlük | Yoksul – Varlıklı | Evet – Hayır | |
| G | Galip – Yenik | Gece – Gündüz | Güzel – Çirkin |
| Gerçek – Düzmece | Geçmiş – Gelecek | Gelir – Gider | |
| Gül- – Ağla- | Genç – Yaşlı | Geniş – Dar | |
| Geri – İleri | |||
| H I İ | Hayal – Gerçek | Süratli – Yavaş | Tenha – Kalabalık |
| Anımsamak – Unutmak | Hırçın – Uysal | İthalat – İhracat | |
| Islak – Kuru | İniş – Çıkış | Islak – Kuru | |
| İn- – Çık- | İlkel – Uygar (Çağıl) | İnce – Kalınca | |
| İndirim – Zam | İleri – Geri | İhtiyar – Genç | |
| İyi – Fena | İç – Dış | İlk – Son | |
| K | Kart – Körpe | Kâr – Zarar | Kalabalık – Tenha |
| Üzüntü – Sevinç | Kurnaz – Saf | Şimal – Cenup | |
| Katı – Sıvı | Katı (Sert) – Yumuşak | Kolay – Zor | |
| Kuru – Yaş | Kirli – Temiz | Korkak – Yürekli | |
| Kıtlık – Bolluk | Yitirmek – Bulmak | Ufak – Büyük | |
| Kış – Yaz | |||
| M N | Çağdaş – İlkel | Nazik – Kaba | Negatif – Pozitif |
| Minimum – Maksimum | Neşeli – Mutsuz | ||
| O Ö P R | Ölü – Diri | Ödül – Ceza | Övmek – Yermek |
| Ret – Kabul | Perakende – Toptan | Parlak – Mat | |
| Öz – Üvey | Pahalı – Ucuz | Hususi – Resmî | |
| S Ş | Hücum – Müdafa | Sempatik – Antipatik | Sağ – Sol |
| Sevin- – Üzül- | Sağlam – Çürük | Luk – Üzüntü | |
| Mütevazi – Heybetli | Saydam – Kesif | Sabah – Akşam | |
| Seyrek – Sık | Sözel – Sayısal | Mesele – Çözüm | |
| Soyut – Somut | Sıcak – Soğuk | Siyah – Beyaz | |
| Suçlu – Masum | Şer – Hayır | Sığ – Derin | |
| Sırt – Göğüs | |||
| T | Taze – Bayat | Tekil – Çoğul | Tavan – Taban |
| Temiz – Kirli | Toplama – Çıkarma | Tertipli – Dağınık | |
| Esir – Özgür | |||
| U Ü V | Uygun – Elverişsiz | Uslu – Yaramaz | Ucuz – Pahalı |
| Unutmak – Anımsamak | Usta – Çömez | Uzak – Yakın | |
| Var – Yok | Üretim – Tüketim | Uzun – Kısa | |
| Uyumak – Uyanmak | Verimli – Verimsiz | ||
| Y | Yaramaz – Uslu | Yokuş – İniş | Yaşlı – Genç |
| Yerli – Yabancı | Yakın – Uzak (Irak) | Yüksek – Alçak | |
| Z | Varlıklı – Yoksul | Zayıf – Şişman |
⇒ Sözcükte Anlam I Eş Anlamlı Kelimeler ⇐